Eşari kimdir?

Ebü'l Hasan Eş'arî miladi 873 yılında Basra’da doğmuş, miladı 935 tarihinde Bağdat’ta vefat etmiştir. Eşarilik itikadi mezhebinin kurucusudur. Ehl-i Sünnetin itikattaki iki imamından biridir.

Eş'arî Yemenli sahabe Ebû Mûsâ el-Eş'arî'nin soyundan gelmektedir.

Küçük yaşlarda babasını kaybeden Eş'arî Yahyâ bin Zekeriyyâ es-Sâcî'den ders aldı. Babasının vefatı ardından annesi Mutezile mezhebinin önde gelen âlimlerinden Ebû Hâşim el-Cübbâî ile evlendi ve Eş'arî otuz yıl boyunca onun yanında kaldı.

Akıl ve Vahiy arasında orta yolu seçen Eş'arî döneminin diğer mezhep anlayışları karşısında Kur’an ve Hadisi esas alması bakımından takip etmiş olduğu metodu ile diğerlerinden ayıran özelliğe sahiptir.

İtikadi mezhep anlayışında olması, Büyük Selçuklu ve diğer Türkler arasında benimsenmiştir.

Eserleri

1. Kitab-ül-Füsul: Mülhitler (dinsizler), tabiatçı felsefeciler, dehriler ile zamanın ve alemin kadim olduğuna inananlara reddiyedir. Bu kitapta; Brehmenler, Yahudiler, Hıristiyanlar ve Mecusilere de cevaplar vermiştir.

2. Mucez: On iki kitaptır.

3. Halk-ül-Ef’al.

4. El-Luma fi’r-Reddi ala Ehli’z-Zeygi ve’l Bida’ : Kur’an-ı kerim, Allahu Teala’nın iradesi, Allahu Teala’nın görülmesi, kader, istitaa, va’d ve va’id ve imamet meselelerinden bahseden on bölüm ihtiva eden kıymetli bir kitaptır. İmamı Eşari hazretlerinin bu mevzularda söyledikleri hakkında iyi bir kaynaktır.Yakın zamanda Mısır’da ve Beyrut’ta basılmıştır. Beyrut baskısında, ayrıca Richard J.Mc. Carthy tarafından bir mukaddime ve İngilizce tercümesi vardır. Spitta, bu eseri hülasa etmiş, Joselp Hell tarafından Almancaya tercüme edilmiştir.

5. Risalet-ül-İman: Spitta Almancaya tercüme etmiştir.

6. Kitab-ul-Funun: Mülhitlere (dinsizlere) cevap olarak yazılmıştır.

7. Kitab-ün-Nevadir: Kelam ilminin inceliklerini anlatır.

8. Dehrilerin (dinsizlerin) Ehli tevhide karşı yaptıkları bütün itirazlarının toplandığı bir kitap.

9. El-Cevher fi’r-Reddi ala Ehli’z-Zeygi ve’l-Münker.

10 Nazar, istidlal ve şartları hakkında Mutezile alimlerinden Cübbai’nin suallerine verilen cevaplar.

11. Mekalat-ül-Felasife: Felsefecilere cevap olarak yazılmış bir eserdir. Kitap üç makaleyi ihtiva eder. Eserde İbn-i Kays ed-Dehri’nin bazı şüpheleri, Aristo’nun sema (gök) ve alem hakkındaki fikirleri çürütülmüş; hadiseleri, saadet ve şekaveti (kötü durumu) yıldızlara bağlayanlara lazım gelen cevaplar verilmiştir.

12. Cevab-ül-Horasaniyyin: Çeşitli meseleleri ihtiva eder.

13. Makalat-ül-İslamiyyin: Bu eserinde itikadi fırkalardan ve kelam ilminin ince meselelerinden bahsetmektedir. Mezhepler tarihinin temel kitaplarından olan eser matbudur (basılmıştır).

14. El-İbane an Usul-üd-Diyane: Ehli sünnet dışı fırkaların reddi için yazılmış olup, bu husustaki delilleri içinde toplamaktadır. İngilizce tercümesi ile birlikte basılmıştır.

15. Kavl-ül-Cumlat.

16. Eshab-ül-Hadis ve Ehl-üs-Sünne fi’l-İtikad (Basılmamıştır).

17. Risalet-ül-İstihsan el-Havdu fi İlm-il-Kelam: Basılmıştır. İngilizce tercümesi vardır.

18. İzah-ül-Bürhan et-Tebyin ala Usuliddin.

19. Kitab-ül-Ulum.

20. Tefsir-ül-Kur’an eş-Şerh vet-Tafsil: İbn-i Asakir’in bildirdiğine göre, Ebül-Hasan Eşari’nin tefsiri 70 veya 300 ciltti.