Pasaport var, bayrak var ama ülke değil!
Kendi yönetimi, bayrağı ve para birimi olan Hong Kong, bağımsız bir ülke mi yoksa Çin’e bağlı özerk bir bölge mi? İşte uluslararası hukuktaki yeri...
DÜNYA HARİTASINDA AYRI GÖRÜNÜYOR AMA ÜLKE DEĞİL
Hong Kong, birçok kişi tarafından bağımsız bir ülke gibi algılansa da resmî olarak Çin Halk Cumhuriyeti’ne bağlı özel bir idari bölgedir. Kendi bayrağı, pasaportu, hukuku, vergi sistemi ve para birimi bulunsa da dış politika ve savunma konularında Çin’e tabidir. Bu durum, Hong Kong’u klasik anlamda bağımsız bir ülke olmaktan çıkarır; ancak tam anlamıyla “bir şehir” olarak da tanımlanamaz.
TARİHSEL ARKA PLAN: İNGİLTERE’DEN ÇİN’E UZANAN YOL
Hong Kong’un bugünkü özel statüsü, tarihi bir sürecin sonucu olarak şekillenmiştir. 1842 yılında Birleşik Krallık tarafından işgal edilen bölge, Nanking Antlaşması ile Çin'den alındı ve uzun yıllar İngiliz kolonisi olarak yönetildi. 1997 yılında yapılan anlaşma gereği, İngiltere Hong Kong’u Çin’e devretti, ancak bu devrin bir şartı vardı: “Bir ülke, iki sistem” ilkesi. Bu prensibe göre Hong Kong, 50 yıl boyunca yani 2047’ye kadar kendi iç sistemini koruyarak özerk kalacaktı.
“BİR ÜLKE, İKİ SİSTEM” ANLAYIŞI NEDİR?
Bu model, Çin'in sosyalist sistemine karşılık Hong Kong’un kapitalist ekonomi ve demokratik değerleri sürdürebilmesini sağlayacak bir çerçeve olarak sunuldu. Böylece Hong Kong, kendi yasama organına, mahkemelerine, polis gücüne ve gümrük sistemine sahip olmaya devam etti. Ancak 2020’den itibaren Çin’in artan müdahalesiyle bu özerk yapı ciddi şekilde tartışılmaya başlandı.
ULUSLARARASI ALANDA NASIL TANINIR?
Birleşmiş Milletler ve uluslararası diplomatik belgelerde Hong Kong, Çin’e bağlı özel idari bölge olarak tanımlanır. Kendi olimpiyat takımıyla yarışsa da, devletler arası ilişkilerde temsil yetkisi Çin’dedir. Yani pasaportu Hong Kong’a özel olsa da, uluslararası hukuk açısından bağımsız bir ülke değildir.
HONG KONG’UN STATÜSÜ NEDEN KARIŞIK ALGILANIYOR?
Karmaşık algının en büyük nedenlerinden biri, Hong Kong’un kendi yaşam tarzı, medya özgürlüğü, ekonomik yapısı ve yasalarıyla Çin’den oldukça farklı görünmesidir. Ayrıca uluslararası şirketlerin çoğunun Asya merkezlerinin burada olması, bölgeyi küresel anlamda daha bağımsız bir aktör gibi gösteriyor. Ancak bu görünüm, hukuki anlamda bir “ülke” olunduğu anlamına gelmez.