İstiklal Mahkemeleri ne zaman kuruldu? İstiklal Mahkemelerinin amacı ne?

İstiklal Mahkemeleri’nin ilk kuruluş sebebi Mondros Mütarekesi yıllarına dayanır.

O dönemde 30 Ekim 1918 sonrası Osmanlı İmparatorluğu içinde büyük bir otorite boşluğu doğdu.

Osmanlıyı parçalamaya çalışan güçler isyanları teşvik ediyordu.

Uzun yıllar savaşmaktan yorulan kimi askerler de birliklerini terk ederek isyanlara katılıyor ya da çeteler oluşturarak yağmacılık ve soygun yapıyordu.

Ülkede kaos hüküm sürüyordu.

İstanbul'un 16 Mart 1920’de resmen işgalinin ardından Ankara'da ülkenin kurtuluşu için Büyük Millet Meclisi hükümeti oluşturulmuş ve çalışmalara başlamıştı.

Ankara Hükümeti, ülkede otoriteyi kurmayı öncelikli hedef olarak belirledi.

Bu yüzden güvenliği sağlamak üzere 29 Nisan 1920 tarihinde Hıyânet-i Vataniyye Kanunu benimsendi.

Kanun 14 maddeden oluşuyordu. Buna göre, Büyük Millet Meclisi'nin meşruiyetine karşı her türlü sözlü, yazılı olarak halkı isyana teşvik etmeyi vatana ihanet sayılacak, bu suçları işleyenler idamla cezalandırılacaktı.

 Hıyânet-i Vataniyye Kanunu'nda istenen sonucu vermedi.

Hızlı çalışan ve çabuk karar vererek çözümler üretip bunları uygulamaya alacak mahkemelerin kurulması kararlaştırıldı.

11 Eylül 1920 Firârîler Hakkında Kanun kabul edilirken TBMM kendi içinden seçtiği milletvekillerinden kurulan mahkemelere olağanüstü yetkiler verdi.

Böylece İstiklal Mahkemeleri doğdu.

İstiklal Mahkemelerinin Amacı

İstiklal Mahkemeleri, halkın güvenliğini tehdit edenlerin bertaraf edilmesini ve otoritenin yeniden kurulmasını amaçlıyordu.

Bu çerçevede; asker kaçaklarından vatana ihanet eden ve isyan çıkaran ya da isyana katılanlara, yayın yoluyla ya da dini kullanarak halkı ayaklanmaya, itaatsizliğe teşvik edenlere kadar tüm suçlar İstiklal Mahkemeleri’nin kapsamına alındı.

Bu suçları işleyenler hızla yargılanıp cezalandırılırken işlevi sona erdiğinde İstiklal Mahkemeleri de kapatıldı.

İstiklal Mahkemeleri kaç kez kuruldu?

İstiklal Mahkemeleri’ne Türkiye’nin kuruluş sürecinde farklı tarihlerde 3 kez ihtiyaç duyuldu.

Farklı suçları ve suçluları hedefleyen istiklal mahkemeleri dönemin şartlarında kesin çözümler üretti.

Birinci dönem: İlk istiklal Mahkemeleri 18 Eylül 1920 ile 17 Şubat 1921 tarihleri arasında görev yaptı.

İstiklal mahkemelerinde o dönem asker kaçakları, casuslar, bozguncular, düşmanla iş birliği yapanlar ve vatan ihanetle suçlananlar yargı önüne çıkarıldı.

İkinci dönem: İstiklal Mahkemelerine 30 Temmuz 1921’de tekrar ihtiyaç duyuldu.

İkinci dönem 1923 Ekim ayına kadar sürdü.

Bu dönemde kurulan İstiklal Mahkemeleri ise ülke ve ulusun bütünlüğüne karşı yapılan eylemleri, suikastları, yayın yoluyla Türk Devrimi'ne karşı halkı tahrik edenleri, dini siyasete alet etmek isteyenleri hedefledi.  

Cumhuriyet Dönemi'nde kurulan İstiklal Mahkemeleri: Üçüncü dönem İstiklal mahkemeleri 1923 ile 1927 yılları arasında çalıştı.

6 Nisan 1925 tarihinde Diyarbakır'da Şeyh Sait İsyanı sonrasında Şark İstiklal Mahkemeleri kurulurken, başta yeni Cumhuriyet rejimin korunması olmak üzere ikinci dönem İstiklal Mahkemeleri ile benzer bir çizgi izlendi.