Yeni bir altın üretim kaynağı tespit etti
Gökbilim alanındaki uzmanlar, uzun süredir evrende altın ve onun gibi ağır elementlerin oluşumuna dair sırrı çözmeye çalışıyor. Yıllardır araştırılan bu kozmik bilmecenin yeni çalışmayla aydınlanabileceği öne sürülüyor.
CNN International’ın aktardığına göre, uzay arşivlerinden elde edilen veriler üzerinde çalışan bilim insanları, gizemli bir sinyalin peşine düştü. Yeni analizler, yüksek manyetizmaya sahip nötron yıldızları yani manyetarların, evrende altın oluşumunda önemli bir rol oynayabileceğine işaret ediyor.
Bilim dünyası, hidrojen ve helyum gibi hafif elementlerin ve görece az miktardaki lityumun, yaklaşık 13,8 milyar yıl önce Büyük Patlama’dan kısa bir süre sonra evrende mevcut olmaya başladığı görüşünde birleşiyor. Yıldızların ömrünün sona ermesiyle meydana gelen süpernovalarla ise demir gibi daha ağır elementler ortaya çıktı ve bunlar genç yıldızların ve gezegenlerin yapısına dahil edildi. Fakat demirden daha ağır olan altının dağılımı ve kökeni, halen astrofizikçilerin üzerinde çalıştığı büyük bir soru olarak duruyor.
KOZMİK BİLMECENİN YENİ BOYUTU
The Astrophysical Journal Letters’da yayımlanan araştırmanın ana yazarı ve Columbia Üniversitesi’nde fizik doktorası yapan Anirudh Patel, konuya dair yaptığı değerlendirmede, evrendeki karmaşık elementlerin hangi koşullarda oluştuğunun temel bir bilimsel problem olduğunu vurguladı. Patel, bu gizemin başlı başına heyecan verici bir bilmecenin parçası olduğunu söyledi.
GELENEKSEL YAKLAŞIM: NÖTRON YILDIZI ÇARPIŞMALARI
Yakın zamana kadar, kozmik altın üretiminin yalnızca nötron yıldızlarının çarpışmaları sonucu ortaya çıktığı düşünülüyordu. Gökbilimciler 2017’de iki nötron yıldızının çarpışmasına ilk kez tanık oldu. Bu kuvvetli birleşme sırasında hem uzay-zamanda “yerçekimi dalgaları” oluştu hem de güçlü bir gama ışını patlaması gözlendi. Bu olay, kilonova olarak adlandırıldı ve altın, platin ve kurşun gibi ağır elementlerin üretiminde ana kaynaklardan biri olarak değerlendirildi. Kilonova patlamalarına bazen, uzayın “altın fabrikaları” da deniyor.
YENİ BİR KOZMOLOJİK İZ: MANYETARLARDAN GELEN SİNYAL
Louisiana Eyalet Üniversitesi’nden astrofizikçi ve araştırma ekibinin yazarlarından Eric Burns, nötron yıldızlarının bir araya gelmesinin çoğunlukla evrenin son birkaç milyar yılına denk geldiği görüşünde olduklarını ifade etti. Ancak, NASA ve Avrupa Uzay Ajansı’na ait teleskoplardan elde edilen ve 20 yıl boyunca çözülememiş veri arşivlerinin detaylı incelenmesiyle, evrenin çok daha erken dönemlerinde oluşan manyetarlardan yayılan patlamaların, beklenenden çok daha önce altın üretmiş olabileceğine dair ipuçları tespit edildi.
YILDIZ DEPREMLERİ: KOZMİK PATLAMALARIN KAYNAĞI
Nötron yıldızları, süpernova sonrası geriye kalan aşırı yoğun yıldız çekirdekleri olarak biliniyor. 1 çay kaşığı nötron yıldızı maddesi, Dünya üzerinde 1 milyar ton gibi akıl almaz bir ağırlığa sahip olurdu. Manyetarlar ise, son derece güçlü manyetik alanlarıyla öne çıkan, çok parlak nötron yıldızlarıdır. Burns, hâlâ manyetarların kesin olarak nasıl oluştuğunu aydınlatmaya çalıştıklarını belirtti. Bilim insanlarına göre bu yıldızlar, evrenin ilk 200 milyon yılı dolmadan, yani tahminen 13,6 milyar yıl önce, ilk yıldız neslinin ardından meydana gelmiş olabilir.
YILDIZ DEPREMLERİNİN BENZERLİĞİ
Manyetarlar zaman zaman “yıldız depremi” olarak adlandırılan şiddetli enerji boşalmaları yaşar. Dünya'daki depremlerde, planetin iç yapısından kaynaklanan gerilim, yeterli baskı oluştuğunda kabuğun sarsılmasına neden oluyor. Benzer şekilde, manyetarlarda da manyetik alan yoğunluğunun artmasıyla ani radyasyon fırtınaları ve enerji patlamaları meydana geliyor. Burns, yıldız depremlerinin işleyişinin gezegenimizdeki depremlere benzer taraflarının bulunduğunu belirtiyor.