Tarihteki en büyük İstanbul depremlerinden biri: 10 Mayıs 1556 Marmara depremi
10 Mayıs 1556’da Marmara Denizi’nde meydana gelen yaklaşık 8 büyüklüğündeki deprem, İstanbul ve çevresini etkiledi. Depremde yaklaşık 10 bin kişi öldü.
1556 İSTANBUL DEPREMİ
10 Mayıs 1556 tarihinde Marmara Denizi'nin derinliklerinden yükselen bir sarsıntı, Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti İstanbul'u ve çevresini adeta yerle bir etti. Yaklaşık 8 büyüklüğünde olduğu tahmin edilen bu deprem, tarihi kaynaklara göre İstanbul’un o döneme kadarki en yıkıcı depremlerinden biri olarak kabul ediliyor.
Depremin merkez üssü, bugünkü İstanbul Boğazı’nın güney girişi ile Adalar açıkları arasında, Marmara Denizi’nin kuzeydoğusuna yakın bir noktada bulunuyordu. Sarsıntı sadece İstanbul’u değil, Marmara Bölgesi’ndeki çok sayıda yerleşim yerini de doğrudan etkiledi.
10.000’e Yakın Can Kaybı
Dönemin Osmanlı arşiv belgeleri ve yabancı elçi raporlarında yer alan bilgilere göre, deprem sonucunda yaklaşık 10.000 kişi hayatını kaybetti. Bu sayı, o dönem için oldukça yüksek bir rakam olup depremin etkisinin ne denli büyük olduğunu ortaya koyuyor.
Özellikle ahşap yapılarla dolu İstanbul’un eski semtlerinde, çökme ve yangın olaylarının yaşandığı, cami, medrese ve saray çevresinde taş yapılarda bile büyük çatlakların oluştuğu bildirildi. Tarihçiler, Ayasofya ve Topkapı Sarayı'nın bazı bölümlerinde de ciddi hasar meydana geldiğini aktardı.
İstanbul İmparatorluğun Beyniydi
Bu dönemde İstanbul yalnızca bir şehir değil, Osmanlı’nın idari, ekonomik ve dini merkeziydi. Bu nedenle deprem yalnızca fiziksel bir yıkıma değil, siyasi ve ekonomik işleyişte de büyük aksamalara neden oldu.
Depremin hemen ardından birçok resmi dairenin geçici olarak faaliyet gösteremediği, bazı kayıtların yok olduğu, hatta bazı kadıların görev yerlerini terk etmek zorunda kaldığına dair kayıtlar mevcut.
Çevre Bölgelerde Yıkım Daha da Ağırdı
Sarsıntının etkisi yalnızca İstanbul’la sınırlı kalmadı. Büyükçekmece, Silivri, Çorlu ve Tekirdağ gibi Marmara kıyısındaki birçok önemli yerleşim alanı da ağır hasar gördü. Özellikle kıyıya yakın köylerde yer alan cami, han, hamam ve köprülerin yıkıldığı, birçok tarım alanının çatlaklarla kullanılamaz hale geldiği belirtildi.
Bazı kaynaklarda, denizin kısa süreli olarak geri çekildiği, ardından yüksek dalgalarla karaya vurduğu, yani yerel ölçekte bir tsunami etkisi yaşandığı yönünde bilgiler de yer alıyor.
Artçı Sarsıntılar Günlerce Sürdü
10 Mayıs’taki büyük depremin ardından gelen artçı sarsıntılar, bölge halkının korkusunu katladı. İnsanlar haftalar boyunca evlerine giremedi; park, bahçe ve açık alanlarda yaşamaya başladı. O dönemin şartları göz önünde bulundurulduğunda, bu tür bir felaketin üstesinden gelmek oldukça zordu.
Dönemin padişahı Kanuni Sultan Süleyman, vakıflar ve ordu eliyle İstanbul’da yeniden inşa ve yardımlaşma çalışmalarını başlattı. Özellikle fakir halk için geçici barınaklar ve aşevleri kuruldu.
Tarihi Depremler Arasında En Sessiz Olanı mı?
10 Mayıs 1556 depremi, tarihi belgelerde detaylı biçimde yer almasına rağmen, modern Türkiye’de kamuoyunda yeterince bilinmeyen bir felakettir. Bunun sebepleri arasında dönemin kayıtlarının sınırlı olması, olayın ardından hızlıca bastırılan toplumsal panik ve arşiv belgelerine erişimin zorluğu gösterilebilir.