Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) nedir, belirtileri neler? OKB neden olur, nasıl anlaşılır, tedavisi var mı?

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir?

Obsesif Kompulsif Bozukluk, kişinin istemediği halde aklına sürekli olarak gelen takıntılı düşünceler (obsesyon) ve bu düşünceleri hafifletmek için yaptığı tekrarlayıcı davranışlar (kompulsiyon) ile karakterize bir ruhsal rahatsızlıktır. Kişi, bu düşünce ve davranışların saçma olduğunun farkındadır; ancak yine de engelleyemez.

OKB'nin En Yaygın Belirtileri Nelerdir?

OKB her bireyde farklı şekilde görülebilir, ancak en sık karşılaşılan obsesyon ve kompulsiyon türleri şunlardır:

• Sık Görülen Obsesyonlar (Takıntılı Düşünceler):
• Mikrop kapma ya da hastalanma korkusu
• Simetri veya düzen takıntısı
• Zarar verme korkusu (kendine ya da sevdiklerine)
• Cinsel veya dini içerikli rahatsız edici düşünceler
• Unutma, hata yapma korkusu
• Sık Görülen Kompulsiyonlar (Zorlayıcı Davranışlar):
• Aşırı el yıkama, temizlik yapma
• Eşyaları belirli bir sıraya göre dizme
• Belirli cümleleri içinden tekrar etme
• Kapı, priz gibi şeyleri tekrar tekrar kontrol etme
• Sayma ve uğurlu sayılara bağlı ritüeller

OKB Neden Olur? Risk Faktörleri Nelerdir?

OKB'nin kesin nedeni bilinmese de çeşitli biyolojik ve çevresel faktörlerin etkili olduğu düşünülüyor:

• Genetik yatkınlık: Ailede OKB öyküsü varsa risk artar.
• Beyindeki kimyasal dengesizlikler (özellikle serotonin düzeyleri)
• Çocukluk travmaları veya stresli yaşam olayları
• Kişilik yapısı: Mükemmeliyetçi ve kontrolcü bireylerde daha sık görülür.
• Bazı enfeksiyonlar: Çocuklukta geçirilen bazı streptokok enfeksiyonları OKB’yi tetikleyebilir.

OKB Kimlerde Görülür?

OKB genellikle ergenlik döneminde veya 20’li yaşların başında ortaya çıkar. Kadınlarda ve erkeklerde görülme oranı benzerdir. Ancak belirtiler, bireyin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilecek düzeye ulaşabilir.

OKB Nasıl Teşhis Edilir?

Teşhis, bir psikiyatri uzmanı tarafından yapılır ve şu değerlendirmeler kullanılır:

• Klinik görüşme ve hastanın öyküsü
• DSM-5 tanı kriterlerine göre değerlendirme
• Bazı durumlarda psikolojik testler ve anketler
• OKB'nin teşhisi için belirtilerin günlük yaşamı ciddi şekilde etkilemesi ve en az 1 saat süreyle tekrarlanması gerekir.

OKB Nasıl Tedavi Edilir?

OKB tedavisinde hem psikoterapi hem de ilaç tedavisi başarıyla kullanılmaktadır.

1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

OKB için en etkili terapi yöntemidir.

Özellikle Maruz Bırakma ve Tepki Önleme (ERP) tekniği kullanılır.

Kişinin korktuğu durumlara aşamalı olarak maruz bırakılması ve kompulsiyonların yapılmamasını sağlar.

2. İlaç Tedavisi

Serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) grubundan antidepresanlar ilk tercihtir.

İlaç tedavisi genellikle en az 3-6 ay uygulanır ve düzenli takip gerektirir.

3. Destekleyici Tedaviler

Aile eğitimi ve destek grupları

Gevşeme egzersizleri ve stres yönetimi

OKB Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Tedavi edilmeyen OKB zamanla şiddetlenebilir ve kişinin:

• Sosyal hayatını
• İş performansını
• Aile ilişkilerini
• Psikolojik dayanıklılığını ciddi şekilde olumsuz etkileyebilir. Ayrıca depresyon, panik bozukluk ve madde bağımlılığı gibi başka psikiyatrik sorunlara da zemin hazırlayabilir.

Sonuç: Takıntılar Hayatınızı Yönetmesin!

OKB, sanılanın aksine sadece "titiz insanların hastalığı" değil; ciddi ve tedavi edilebilir bir psikiyatrik bozukluktur. Eğer sizde ya da bir yakınınızda kontrol edilemeyen düşünceler ve tekrarlayan davranışlar varsa, mutlaka bir uzmandan yardım alın. Çünkü doğru tedaviyle OKB tamamen kontrol altına alınabilir!