Ankara Ulus’ta kalem işi miras alarmı: Tarihi yapı tehlikede

ULUS’TA OSMANLI KALEM İŞİ YAPI YIKILMA RİSKİYLE KARŞI KARŞIYA

Ankara’nın tarihi kalbi Ulus’ta, dış cephesinde Osmanlı’nın son döneminden kalem işi süslemeler bulunan tek katlı bina, uzun süreli atıl durum ve bakımsızlık nedeniyle yıkılma tehlikesi yaşıyor. Taş duvar üstüne inşa edilen ve özel mülkiyette bulunan yapının giriş üst kotundaki madalyon nakışlar ve bitkisel bezemeler, sıva kayıpları ve boya dökülmeleriyle hızla yok oluyor. Mahalle sakinleri, Ankara Kalesi’ne giden ziyaretçiler ile sanat tarihi öğrencilerinin de uğradığı sokağın kültürel kimliğinin korunmasını istiyor.

KALEM İŞİNİN ANKARA’DA DIŞ CEPHEDE NADİR GÖRÜLÜRLÜĞÜ

Uzmanlara göre Ankara’da Osmanlı kalem işlerinin dış cephede örneği az. Hacı Bayram Veli Üniversitesinden Prof. Dr. Bekir Eskici, kalem işinin mineral kökenli boyalarla çoğunlukla sıva üzerine uygulanan geleneksel bir teknik olduğunu, 18. yüzyıl ortalarından 19. yüzyıl boyunca sivil mimaride barok karakterli motifler, manzara, natürmort ve gündelik nesne tasvirleriyle yaygınlaştığını belirtiyor. Eskici, özgün süslemelerin korunması için konservatör, mimari restorasyon uzmanı, statik mühendis ve kalemkârların birlikte çalışacağı bilimsel bir restorasyon sürecinin şart olduğunun altını çiziyor.

ANKARA KALESİ ÇEVRESİNDE KAYBOLAN SİVİL MİMARİ ÖRNEKLERİ

Ankara Kalesi ve çevresindeki eski Yahudi Mahallesi’nde bir zamanlar yaygın olan kalem işi süslemeli sivil yapılar büyük ölçüde yıkıldı. Günümüze ulaşabilen sınırlı sayıdaki örneğin ise risk altında olduğu vurgulanıyor. Eskici, boyaların sağlamlaştırılması, eksiklerin tamamlama rötuşları ve yüzey temizliği gibi konservasyon tekniklerinin uygulanması gerektiğini; özel mülkiyetteki yapıların maliyet nedeniyle sahiplerince onarılamadığı durumlarda kamu kurumlarının devreye girmesinin kritik olduğuna dikkat çekiyor.

ANKARA BÜYÜKŞEHİR’DEN PROJELENDİRME VE DESTEK MESAJI

Ankara Büyükşehir Belediyesi, Ulus Tarihi Kent Merkezi için yürütülen etap projelendirme kapsamında söz konusu bölgenin de çalışıldığını, söz konusu yapı özelinde de teknik inceleme ve müdahale seçeneklerinin değerlendirmeye alınabileceğini bildiriyor. Belediyenin, ilgili koruma kurulları ve Kültür ve Turizm Bakanlığı ile koordinasyon içinde, rölöve–restorasyon projeleri ve finansman modelleri oluşturarak süreci hızlandırabileceği ifade ediliyor.

UZMANLARIN ÖNERDİĞİ KORUMA YOL HARİTASI

Belgeleme: Yüksek çözünürlüklü fotoğraf, fotogrametri ve malzeme analizi ile mevcut durum tespiti.

Acil sağlamlaştırma: Taşıyıcı duvar ve çatıda statik risklerin giderilmesi, su girişlerinin engellenmesi.

Konservasyon: Sıva ve boya bağlayıcılarının sağlamlaştırılması, eksik motiflerin ayırt edilebilir rötuş teknikleriyle tamamlanması.

Yönetim planı: Özel mülk sahipleri için hibe, düşük faizli kredi ve vergi teşvikleri; bakım-onarım periyodları.

KÜLTÜREL ROTA VE ZİYARETÇİ BİLGİLENDİRMESİ ÖNE ÇIKIYOR

Ulus–Ankara Kalesi aksında kalem işi mirası görünür kılacak yaya rotası, bilgilendirme panoları ve dijital rehber uygulamalarıyla kültürel turizmin desteklenebileceği belirtiliyor. Yapının işlevlendirilerek (ziyaretçi merkezi, küçük bir konservasyon atölyesi veya eğitim mekânı) yaşatılması, sürdürülebilir koruma için en etkili adım olarak gösteriliyor.

KORUMA KURULLARI VE HUKUKİ SÜREÇ

Yapının tescil durumu ve koruma grubu, Ankara Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararlarıyla netleşecek. Gerekli onayların ardından uygulama projeleri ihale edilebilecek. Uzmanlar, tescil ve uygulama süreçlerindeki gecikmelerin, zaten kırılgan olan kalem işlerinde geri dönüşü zor kayıplara yol açabileceğini hatırlatıyor.

KAMU–ÖZEL–ÜNİVERSİTE İŞBİRLİĞİ ŞART

Prof. Dr. Eskici’nin de vurguladığı üzere, sınırlı sayıdaki dış cephe kalem işi örneklerinin Ankara’da korunması, belediye ve bakanlık desteği ile üniversitelerin teknik bilgi birikiminin bir araya gelmesine bağlı. Ulus’taki söz konusu yapının hızla güvence altına alınması, kentin kültürel belleği açısından kritik önem taşıyor.