Ankara'nın adı nereden geliyor? Ankara'nın eski ismi neydi?
Başkent Ankara'nın adının nereden geldiğini merak edenler için ''Ankara'' isminin tarihî kökenlerini ve Ankara isminin dönüşüm süreçlerini araştırdık.
Başkent Ankara'daki iş yerlerinde "Angora", "Angara" ve "Ankyra" ismi yaygın olarak kullanılıyor. Bu, Ankaralıların tarihi sürece kısmen hakim olduğunu da gösteriyor. Ancak sürece ilişkin ayrıntılı bilgiye sahip olmayanlar azımsanmayacak kadar çok. Peki Ankara'nın adı gerçekten nereden geliyor? Ankara ismini kim koydu? Yaşadığımız bu şehrin ismi Ankara oluncaya kadar kaç farklı isim gördü. İsimler nasıl başladı ve neye evrildi? İşte tüm detaylar...
ANKARA ADININ TARİHİ KÖKENİ, ANKYRA'DAN ANGORA'YA UZANAN ZENGİN GEÇMİŞ
Ankara adının kökeni kesin değildir; Galatlarca verilen ve Yunanca “çapa” anlamına gelen Ankyra, zamanla Ancyre, Engüriye, Engürü, Angara, Angora ve Ankara’ya dönüşmüştür. Peki bu isim nasıl değişti, Ankara ne zaman kuruldu, kimler hâkim oldu, nerede stratejik güç kazandı, neden başkent seçildi?
ANKARA ADININ KÖKENİ: ANKYRA’DAN ANGORA’YA
Ankara’nın adı belgelere tam dayanmamakla birlikte, antik kaynaklarda Galatlar tarafından kullanılan Yunanca “çapa” anlamlı Ankyra öne çıkar. Yüzyıllar boyunca dil ve kültür etkileşimiyle Ancyre, Engüriye, Engürü, Angara, Angora ve nihayet Ankara biçimlerine evrilen ad, kentin ticaret ve ulaşım rolüyle yaygınlaşmıştır.
HELENİSTİK DÖNEMDE GALATLAR VE TEKTOSAGLARIN BAŞKENTİ
Helenistik çağda Ankara, Galat boylarından Tektosagların başkentiydi. Roma döneminde taşra örgütünün merkezi, Bizans döneminde imparatorların uğrak noktası oldu. Osmanlı’da ise Anadolu Eyaleti’nin merkezi olarak idari ve askeri ağırlık kazandı.
İLK YERLEŞİM İZLERİ: PREHİSTORİK BULGULAR
Kuruluş tarihi kesin bilinmemekle birlikte, kent çevresindeki arkeolojik bulgular Ankara’da yerleşik hayatın tarih öncesi çağlara uzandığını gösterir. Hitit, Frig, Lidya ve Galat varlığı; höyükler, seramikler ve kale çevresi kazılarıyla doğrulanmaktadır.
HİTİT BAĞLANTISI: ANKUWA VE HATTUŞA İPUÇLARI
Çorum-Boğazköy (Hattuşa) kazılarında Ankara’ya dair ipuçları ortaya çıktı. Bazı yabancı tarihçilere göre Hitit metinlerinde geçen “Ankuwa” ifadesi, olası olarak bugünkü Ankara çevresini işaret eder. Bu bağ, Orta Anadolu uygarlık ağında Ankara’nın erken önemini vurgular.
FRİGLERDEN LİDYALILARA: MİDAS EFSANESİ VE ULUS KAZILARI
Frig egemenliği sonrası Ankara’nın çekirdeğinde, Ulus’taki kazılarda Frig yerleşimini doğrulayan buluntular saptandı. Efsaneye göre büyük Frig kralı Midas kenti kurdu. Kimmer istilası Frigleri zayıflatınca Lidyalılar yönetimi aldı; Pers kralı Kyros’un Anadolu’yu fethetmesiyle bu egemenlik kısa sürdü.
BÜYÜK İSKENDER VE ROMA DÖNEMİ YAPILANMALARI
Büyük İskender’in Pers egemenliğine son vermesinin ardından bölge yeniden şekillendi. İmparator Augustus’un Ankara’yı kesin olarak almasıyla kent bir eyalet merkezi olarak büyüdü; mabetler, pazarlar, yollar ve su hatları inşa edilerek altyapı güçlendirildi.
BİZANS VE ORTA ÇAĞ: HIRİSTİYANLIK MERKEZİ
334–1073 yılları arasında Ankara Bizans egemenliğinde kaldı ve Anadolu’da Hristiyanlığın önemli merkezlerinden biri oldu. VII. yüzyıldaki Sasani akınları ardından Araplar bir süre kente hâkimiyet kurdu; dini ve kültürel etkileşim derinleşti.
MALAZGİRT SONRASI SELÇUKLU DÖNEMİ: STRATEJİK KALE
1071 Malazgirt Zaferi, Ankara’nın kaderini değiştirdi. Selçuklu hâkimiyetine giren şehir, Ankara Kalesi’nin askeri konumu sayesinde önem kazandı. Ege limanlarından Mezopotamya’ya uzanan ticaret yollarının kavşağında yer alan Ankara, doğal kaynaklarıyla da öne çıktı.
ALÂADDİN KEYKUBAT İLE İMAR VE TAHKİMAT
Ankara’nın en parlak devri Alâaddin Keykubat zamanında yaşandı. Kent askerî açıdan tahkim edildi; cami ve medreselerle dini ve ilmî yapılaşma güçlendi. Bu süreç, şehir dokusuna kalıcı mimari miras bıraktı.
MOĞOL İSTİLASI VE İLHANLI HÂKİMİYETİ
II. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde Moğol istilaları karşısında Ankara Kalesi sığınak oldu. Selçuklu zayıflayınca bölge İlhanlı valileri ve Eretnaoğulları yönetimine girdi. 1354’te Orhan Gazi’nin oğlu Süleyman Paşa şehri Osmanlı topraklarına kattı.
ANKARA SAVAŞI VE BEYAZIT’TAN ÇELEBİ MEHMET’E
Yıldırım Beyazıt devri sonrası Ankara Savaşı şehrin seyrini değiştirdi. Timur’un çekilişinin ardından Çelebi Mehmet padişahlığını ilan ederek Ankara’yı aldı. Bu dönem, iç istikrarın yeniden tesis edilmesinde kritik bir eşikti.
OSMANLI İDARESİ: EYALET MERKEZİNDEN VİLAYETE
Kanuni Sultan Süleyman devrinde Anadolu’da eyalet teşkilatı kuruldu ve Ankara bir eyalet merkezi oldu. 17. yüzyıl başındaki Celali Ayaklanması sırasında şehir isyancıların eline geçti; II. Mahmut döneminde Mehmet Ali Paşa’nın kısa hâkimiyeti sonrası tekrar Osmanlı’ya bağlandı.
CUMHURİYETE GİDEN YOL: ANKARA’NIN BAŞKENT OLUŞU
Balkan Savaşı’yla sınırlar İstanbul’a yaklaşınca başkentin Anadolu’ya taşınması gündeme geldi. Batıdan gelen saldırılara uzak konumu nedeniyle Ankara tercih edildi. 27 Aralık 1919’da Mustafa Kemal ve Heyet-i Temsiliye Ankara’ya geldi; 23 Nisan 1920’de TBMM kuruldu, 13 Ekim 1923’te Ankara başkent ilan edildi.
BAŞKENTİN DÖNÜŞÜMÜ: MODERN ANKARA’NIN YÜKSELİŞİ
Başkent seçildiğinde küçük ve yoksul olan Ankara, İstiklal Savaşı’nın sevk ve idaresine ev sahipliği yaparak Milli Mücadele’nin sembolü oldu. 29 Ekim 1923’ten sonra planlı şehirleşme, kamu yapıları, ulaşım ve eğitim yatırımlarıyla Ankara modern bir metropole dönüştü.