Ankaray, Ankara'nın az mı yükünü çekti!

Ankara’nın ilk hafif raylı sistemi Ankaray, 1990’ların başında temelleri atılan projeden bugüne kentsel ulaşımın omurgasına dönüştü; hat uzunluğu, istasyon yapıları ve işletme verileriyle kentin toplu taşıma belleğini şekillendirdi. Başkentte raylı toplu taşımanın ilk halkası olan Ankaray, 1990’larda planlanıp 1996 yazında yolcu işletmesine geçti; güzergâh olarak kent merkezinin doğu-batı aksını seçti ve yeraltı inşaatı ağırlıklı bir teknolojiyle kuruldu. Açılış döneminden itibaren kent içi transfer yükünü taşıyan hat, metro sisteminin yayılmasına zemin hazırladı.

PROJENİN KÖKENİ: 1990’LARDA KENTSEL ULAŞIM VİZYONU

Ankara’nın artan nüfus ve araç sayısına yanıt arayan yerel yönetimler, 1990’lar başında kent merkezindeki tıkanıklığı azaltmak için hafif raylı sistem çözümüne yöneldi; Ankaray bu stratejinin ilk uygulanmış halkası olarak tasarlandı.

GÜZERGÂH VE İSTASYON AĞI: AŞTİ–DİKİMEVİ HATTININ OLUŞUMU

Hat, kentlerarası otobüs terminali ile (AŞTİ) doğu koridorunun yoğun yerleşim kuşağını (Dikimevi) birbirine bağlayacak şekilde kurgulandı; Kızılay merkezli omurgada transferi kolaylaştıran 11 istasyon planlandı ve entegrasyon noktaları ilerideki metro hatlarına göre konumlandırıldı.

MÜHENDİSLİK VE İNŞAAT TEKNOLOJİSİ: YERALTI AĞIRLIKLI ÇÖZÜM

Projede aç-kapa, delme tünel ve yarma kesitler birlikte kullanıldı; yerleşim dokusunun sıkı olduğu Cebeci–Maltepe hattında şaft ve kapaklama teknikleriyle yapı güvenliği ve trafik akışı gözetildi. Sınırlı hemzemin bölümle hat, büyük oranda yeraltında ilerleyecek şekilde tamamlandı.

SİSTEM KAPASİTESİ VE İŞLETME: KENT MERKEZİNDE YÜK TAŞIYICI

Araç filosu ve sinyalizasyonu, merkez aksın talebine uygun yüksek sıklıkla çalışacak biçimde yapılandırıldı; tek yönde saatlik on binlerce yolcuya hizmet verebilen işletme modeliyle, pik saatlerde aktarma istasyonlarında bekleme süreleri minimize edildi.

AÇILIŞ SÜRECİ VE KAMUSAL HATIRA: KIZILAY MERKEZLİ DÖNÜŞÜM

Deneme seferleri sonrası yaz döneminde düzenlenen etkinliklerle hat kamuya tanıtıldı; Kızılay bağlantısı sayesinde Kurtuluş, Kolej ve Bakanlık bölgesinde yaya hareketliliği artarken, karayolu trafiğinde düzenli bir rahatlama gözlendi.

ENTEGRASYON VE GENİŞLEME ETKİSİ: METRO AĞININ ÖNÜNÜ AÇAN HAT

Ankaray, ilerleyen yıllarda işletmeye giren M1 (Kızılay–Batıkent), M2 (Kızılay–Çayyolu), M3 (Batıkent–OSB/Törekent) ve M4 (Keçiören–Kızılay) hatlarıyla entegrasyon kurarak, çok hatlı ağın ilk ve zorunlu transfer halkası işlevini üstlendi; terminal ve üniversite akslarıyla yolculuk zincirini kısalttı.

KENTSEL ETKİ: ULAŞIM ALIŞKANLIKLARINDA DÖNÜŞÜM

Merkez koridorda toplu taşımaya kayışı hızlandıran hat, ticari alanların yaya erişimi ve kentsel dönüşüm kararlarına referans oldu; durak çevrelerinde kentsel kullanımlar, yaya öncelikli düzenlemeler ve bisiklet bağlantıları zamanla güçlendi.

GÜNÜMÜZDE ANKARAY: BAKIM, YENİLEME VE KAPASİTE YÖNETİMİ

Hat işletmesi periyodik hat üstyapı yenilemeleri, araç modernizasyonu ve istasyon iyileştirmeleriyle sürdürülüyor; sinyal ve enerji sistemlerinde yapılan güncellemeler, sefer sıklığı ve güvenlik performansını destekliyor.

GELECEK PERSPEKTİFİ: AĞ YÖNETİMİ VE TALEP ODAKLI PLANLAMA

Başkentin ulaşım ana planlarında, merkez içi transfer yükünü dengelemek, AŞTİ ve Kızılay çevresinde aktarma kolaylığı sağlamak ve zirve saatlerde kapasite yönetimini güçlendirmek için Ankaray’ın ağ içindeki rolü stratejik bir halka olarak korunuyor.

ANKARAY'I KİM YAPTIRDI? ANKARAY KİMİN DÖNEMİNDE YAPILDI?

Prof. Dr. Necmettin Erbakan 1996’da başbakan olarak merkezi hükümetin başındaydı; Ankaray’ın resmi açılış sürecindeki siyasi ve idari desteğin parçası oldu. Projenin planlanması ve inşaatın büyük kısmı ise yerel düzeyde ABB/EGO tarafından yürütüldü.

ANKARAY'I HANGİ KURUM YAPTIRDI?

Yaptıran kurum: Ankara Büyükşehir Belediyesi; proje sahibi/işletmeci EGO Genel Müdürlüğü.

Başlama dönemi: 1992’de temel atıldı; o tarihte Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Murat Karayalçın’dı (SHP). Proje kararları, ihale ve şantiye kurulumu bu dönemde başlatıldı.

Tamamlama/açılış: 1994 sonrası inşaat ve devreye alma büyük ölçüde Melih Gökçek döneminde sürdü; hat 30 Ağustos 1996’da açıldı.

Merkezi hükümet bağlamı: Açılış tarihinde Başbakan Necmettin Erbakan’dı (Refahyol Hükümeti). Erbakan hükümeti, açılış ve işletmeye geçiş sürecinde protokol ve idari süreçlerde yer aldı; ancak Ankaray bir belediye yatırımı olduğu için teknik-planlama ve finansman omurgası esasen ABB/EGO üzerinden yürüdü.

ANKARAY HAFİF RAYLI SİSTEM HAKKINDA EGO KAYNAĞI >>>

------------------------------------------

EDİTÖRÜN YARARLANDIĞI KAYNAKLAR

EGO Genel Müdürlüğü resmî sitesi – Raylı Sistemler/Ankaray sayfaları

Ankara Büyükşehir Belediyesi resmî duyuruları ve faaliyet raporları

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, kentsel raylı sistem raporları

Resmî Gazete arşivi – proje ve ihalelere ilişkin kararlar

TCDD ve şehir içi raylı sistemlere dair teknik dokümanlar

Şehir Plancıları Odası ve İnşaat Mühendisleri Odası yayınları (Ankara kent içi ulaşım raporları)

Akademik makaleler: “Ankara’da Kentsel Raylı Sistemlerin Gelişimi” vb. üniversite tez ve bildirileri

Uluslararası kaynaklar: UITP (International Association of Public Transport) şehir içi raylı sistem veri tabanları

Arşiv haberleri: 1992 temel atma ve 30 Ağustos 1996 açılış dönemine ilişkin ulusal gazete kupürleri

Basın arşivleri ve belgesel kayıtları: Barış Manço’nun açılış konserine dair dönem görüntü ve haberleri