Okyanuslar Neden Kararıyor? Işık Kaybı, Deniz Yaşamını Nasıl Tehdit Ediyor?

Okyanusların Rengi Neden Değişiyor?

İngiltere'deki Plymouth Üniversitesi'nin yayımladığı çarpıcı bir araştırma, 2003 ile 2022 yılları arasında dünya okyanuslarının %21'inin koyulaştığını ortaya koydu. 

“Okyanus kararması” olarak adlandırılan bu süreç, suyun üst katmanlarında meydana gelen fiziksel değişimlerin güneş ışığını engellemesiyle oluşuyor.

Bu üst katman, yani fotik bölge, deniz canlılarının %90’ını barındıran ve küresel ekosistem döngüsünde hayati rol oynayan bir alan.

Deniz canlılarının yaklaşık yüzde 90'ı, genellikle yüzeyden yaklaşık 200 metre (656 fit) derinliğe kadar uzanan fotik bölgede yaşar. 

Görsel kaynağı: Ethan Daniels

Kararmanın Nedenleri: İklim Değişikliği, Sıcaklık Artışı ve Planktonlar

Araştırmaya göre okyanusların koyulaşmasının birçok nedeni var. Bunların başında deniz yüzeyi sıcaklığındaki artış, plankton yoğunluğundaki değişimler ve aşırı yağışlar geliyor. 

Tarımsal atıkların denizlere taşınması, özellikle kıyı bölgelerinde besin maddelerinin artmasına ve plankton patlamalarına neden oluyor.

Açık denizlerde bile bu kararma etkisi gözleniyor. Işığı bloke eden planktonların artışı, deniz yüzeyi sıcaklıklarının yükselmesiyle ilişkilendiriliyor.

Etkilenen Alanlar Nereler?

Araştırma verilerine göre okyanusların %9’unu kapsayan dev bir alanda, güneş ışığının ulaştığı derinlik 50 metre azalmış durumda. 

Bazı bölgelerde bu azalma 100 metreye kadar çıkıyor. En ciddi değişimler Körfez Akıntısı çevresinde ve kutup bölgelerinde yaşanıyor. Kararma, Baltık Denizi gibi kapalı denizlerde de dikkat çekici düzeyde.

Okyanus Kararmasının Deniz Yaşamına Etkisi

Suyun yüzeyine yakın olan fotik bölge, fitoplanktonların fotosentez yaptığı yer olarak bilinir. Bu mikroskobik canlılar sadece deniz besin zincirinin başlangıcı olmakla kalmaz, aynı zamanda soluduğumuz oksijenin yarısını üretir. Okyanus karardıkça bu bölge daralıyor, fotosentez alanı azalıyor ve tüm deniz ekosistemi risk altına giriyor.

Deniz biyoloğu Dr. Thomas Davies, bu durumun besin zincirinde bozulmaya ve canlılar arasında rekabetin artmasına yol açabileceğini vurguluyor. Daha az ışık, daha az besin ve daha az yaşam alanı anlamına geliyor.

Küresel Ekosistem İçin Ciddi Bir Uyarı

Plymouth Deniz Laboratuvarı’ndan Prof. Tim Smyth, ışık ihtiyacı olan bazı deniz canlılarının hayatta kalmak için su yüzeyine daha yakın yerlerde yaşamak zorunda kalabileceğini, bunun da kaynak rekabetini artıracağını belirtiyor. Smyth, “Bu, tüm okyanus sisteminde temel değişikliklere neden olabilir,” diyor.

Araştırma Nasıl Yapıldı?

Bilim insanları, NASA’nın Ocean Colour Web uydu verilerini ve gelişmiş okyanus modelleme tekniklerini kullanarak okyanus yüzeyindeki değişiklikleri 9 km’lik pikseller halinde analiz etti. Fotik bölge derinliği bu verilerle hesaplandı. Ayrıca gece-gündüz ışık modellemeleriyle canlıların davranışlarına etkileri de incelendi.

Denizlerin Karanlığı Hepimizi Etkiliyor

Okyanusların koyulaşması yalnızca deniz canlılarını değil, oksijen üretimi, balıkçılık ve hatta iklim değişikliğiyle mücadele kapasitemizi bile etkileyebilir. 

Bu nedenle, denizlerin kararması sadece ekolojik bir sorun değil, küresel ölçekte gerçek bir tehdit olarak görülmeli.