Gordion'da dijital ikiz projesi 439 tümülüsü saptadı

GORDION'DA YENİ POTANSİYEL TÜMÜLÜSLER ORTAYA ÇIKTI

İçinde bir mezarlık ya da mezar bulunan, toprak yığılarak oluşturulmuş tepeciklere tümülüs deniliyor. Antik kentler ise tümülüslerin yaygın bulunduğu tarihî alanlar. Ankara’nın Polatlı ilçesindeki Gordion Antik Kenti’nde yürütülen “Gordion Bölgesi Dijital İkiz Projesi” kapsamında daha önce envantere girmemiş 439 yeni olası mezar höyüğü tespit edildi. UNESCO Dünya Miras Listesi’ne 2023’te dahil edilmesinin ardından görünmeyen arkeolojik izleri sistematik biçimde ortaya çıkarmayı amaçlayan çalışma, bölgenin gömü mimarisine dair potansiyeli büyüttü ve koruma planlaması için veri tabanını genişletti.

DİJİTAL İKİZ PROJESİ ÇOK KATMANLI ANALİZLER SUNDU

Türkiye Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi’nin 2024’te yaptığı çağrıya katılan gönüllüler ile akademik ekibin desteğiyle başlatılan projede tasarım ve sayısal uygulamaları Hacettepe Üniversitesi’nden Dr. Mehmet Doğruluk üstlendi. ABD Penn Üniversitesi’nin önceki araştırmalarında daha fazla tümülüs olabileceğine işaret edilmesi yeni bir mekansal inceleme silsilesini tetikledi. Böylece Gordion platosunun topografik ve kültürel katmanları dijital ortamda yeniden yorumlandı.

UÇUŞLAR YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ MODELLER ÜRETTİ

Yüksek çözünürlüklü kameralar taşıyan insansız hava araçlarıyla 2.200 hektarlık sahada fotogrametrik uçuşlar gerçekleştirildi. Elde edilen yoğun nokta bulutları işlenerek sayısal yüzey ve arazi modelleri üretildi; gölgeleme, eğim, yükseklik ve eğrilik türevleri ayrıştırıldı. Bu altlıklar hem morfolojik ayırt ediciliği yükseltti hem de önceki yıllara ait verilerle karşılaştırma imkanı sağladı.

MEKANSAL ANALİZLER POTANSİYEL TÜMÜLÜSLERİ SAPTADI

Dr. Doğruluk, tescilli 86 tümülüsün parametrik özelliklerini referans alarak yeni aday oluşumların jeomorfolojik izlerini taradı. Eğim kırıkları, simetrik yükseklik kubbelenmeleri, çevresel kontur kapanmaları ve hacim sapmaları birlikte değerlendirilince 439 potansiyel tümülüs kümelenmesi belirlendi. Ayrıca olası yapı temeli ya da çevreleme elemanı karakteri gösteren 3 lineer-duvar benzeri anomali kayda alındı ve ayrı protokolle belgelendi.

UZMAN EKİP MORFOLOJİK DEĞİŞİMLERİ BELGELEDİ

2019-2024 dönemi arasındaki morfolojik değişim analizi, kimi küçük höyüklerde yüzey aşınmasının hızlandığını, tarımsal faaliyet baskısının seçili alanlarda iz bıraktığını ortaya koydu. Yükseklik kaybı, izinsiz tesviye ihtimali ya da erozyon süreçlerine işaret eden mikro ölçekli düşüşlerin raporlanmasıyla koruma önceliklendirme listesi güncellendi. Üretilen 3 boyutlu sanal tur, Midas Tümülüsü ve çevresini eğitim ve ziyaretçi farkındalığı amacıyla çevrimiçi erişilebilir hale getirmek üzere tasarlandı.

ODA GÖNÜLLÜLERİ KÜLTÜREL MİRASI KORUMAYA ODAKLANDI

Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Nusret Kaya, projeyi tamamen gönüllülük esasıyla yürüttüklerini vurgulayarak katkı sağlayan meslektaşlar, yerel bürolar ve öğrencilerin saha lojistiğini hızlandırdığını belirtti. Kaya, kültürel mirasın yalnızca belgelenmesinin değil, kuşaklar arası aktarım güvenliğinin sağlanmasının da kamusal sorumluluk olduğunu, dijital envanterin risk yönetimi ve sürdürülebilir turizm planları için temel oluşturduğunu ifade etti.

HARİTA MÜHENDİSLERİ DİJİTAL İKİZLE RİSKLERE KARŞI GÜVENCE SAĞLADI

Harita mühendisi Emre Özcan, santimetre düzeyinde doğruluk sunan dijital ikizin olası deprem, yangın, kaçak kazı veya çatışma gibi risk senaryolarında kültürel varlıkların belgelenmiş geometryasını yedeklediğini anlattı. Özcan, yavaş ilerlemesi gereken arkeolojik açmalar tamamlanmadan önce bile mevcut durumun arşivlenmesinin restorasyon ve gerektiğinde yeniden inşa kurguları için teknik dayanak sağlayacağını, mesleki disiplinin bu noktada kritik rol üstlendiğini söyledi.

DİJİTAL BELGELEME SÜRECİ KORUMA STRATEJİLERİNİ GÜÇLENDİRDİ

Elde edilen veri setleriyle oluşturulan katmanlı coğrafi bilgi sistemi; höyük yoğunlaşma zonlarını, tarımsal müdahale baskısını, erozyon duyarlılık göstergelerini ve erişim koridorlarını aynı platformda görselleştirdi. Böylece ilgili müze müdürlüğü ve koruma kurulları için erken uyarı eşikleri tanımlanabilir hale geldi. Proje çıktılarının ilerleyen aşamada disiplinler arası iş birlikleriyle jeofizik taramalar ve seçili alanlarda arkeolojik yüzey doğrulama çalışmalarına temel teşkil etmesi hedefleniyor.

KORUMA VE ARAŞTIRMA ÇALIŞMALARI PLANLI ŞEKİLDE DEVAM EDİYOR

Uzmanlar, potansiyel tümülüs adaylarının hiçbirinin izinsiz müdahaleye açılmaması gerektiğini vurgularken, önceliklendirme matrisi hazırlanırken hem bozulma riski hem de bilimsel temsil çeşitliliğinin kıstas alınacağını aktardı. Gordion’daki bu kapsamlı dijitalleşme hamlesinin, Anadolu arkeolojik peyzajının sistematik belgelemesi için model niteliğinde örnek oluşturacağı belirtildi. Koruma ve değerlendirme süreçlerinin ilgili kurumların onay protokolleri çerçevesinde sürdüğü kaydedildi.