Anksiyete nedir? Türleri neler?

Anksiyete nedir?

Anksiyete, bir kişinin belirsizlik, endişe, korku veya stres gibi duygusal tepkilerle başa çıkmakta güçlük çektiği bir psikolojik durumdur. Anksiyete, herkesin zaman zaman deneyimleyebileceği normal bir duygusal tepkidir, ancak bazı insanlar için bu duygular kontrol edilemez hale gelir ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. 

Anksiyete neden meydana gelir? 

Anksiyete bozukluklarının nedenleri karmaşık ve çok faktörlüdür. Genellikle anksiyete bozukluğunun ortaya çıkmasına katkıda bulunan birden fazla etken bir araya gelir. İşte anksiyete bozukluklarının potansiyel nedenleri ve risk faktörleri:

1. Genetik Faktörler: Aile geçmişi, anksiyete bozukluğu riskini artırabilir. Ailesinde anksiyete veya diğer psikolojik bozukluklar bulunan bireyler, genetik yatkınlık nedeniyle daha fazla risk altında olabilirler.
2. Beyin Kimyası: Beyindeki kimyasal dengesizlikler veya nörotransmitterlerin düzensiz çalışması, anksiyete bozukluklarına katkıda bulunabilir. Özellikle serotonin ve norepinefrin gibi nörotransmitterlerin düzensiz çalışması anksiyete ile ilişkilendirilir.
3. Çevresel Faktörler: Travmatik olaylar, ciddi stres, çocukluk dönemi kötü deneyimler (örneğin, istismar veya ihmal), aile içi çatışmalar ve kayıp gibi çevresel faktörler anksiyete riskini artırabilir.
4. Beyin Yapısı ve Fonksiyonu: Bazı araştırmalar, anksiyete bozukluklarına sahip kişilerin beyin yapılarında ve işlevlerinde farklılıklar olduğunu öne sürmektedir. Özellikle amigdala (duygusal işleme dahil olan beyin bölgesi) ve prefrontal korteks (karar verme ve düşünme ile ilişkilendirilen bölge) ile anksiyete arasında bir ilişki bulunmuştur.
5. Kişilik Faktörleri: Bazı kişilik özellikleri, özellikle perfeksiyonizm ve düşük özsaygı gibi özellikler, anksiyete bozukluklarının gelişimine katkıda bulunabilir.
6. Tıbbi Durumlar: Bazı tıbbi durumlar, anksiyete semptomlarını tetikleyebilir veya artırabilir. Örneğin, tiroid hastalıkları, kalp hastalıkları veya nörolojik bozukluklar anksiyete ile ilişkilendirilebilir.
7. Madde Kullanımı: Uyuşturucu madde veya alkol kötüye kullanımı, anksiyete bozukluklarının riskini artırabilir veya semptomları şiddetlendirebilir.
8. Sosyal Faktörler: Sosyal izolasyon, yalnızlık ve destek eksikliği, anksiyeteyi artırabilir.
9. Travmatik Deneyimler: Özellikle çocukluk döneminde yaşanan travmatik deneyimler (örneğin, cinsel istismar, fiziksel istismar veya kazalar), ileriki yaşlarda anksiyete bozukluklarının riskini artırabilir.
10. Stres: Günlük yaşamda yaşanan yoğun stres, anksiyete belirtilerini tetikleyebilir veya şiddetlendirebilir.

Anksiyete türleri nelerdir? 

Anksiyete bozuklukları, aşırı endişe, korku ve stresin belirgin ve sürekli bir şekilde varlığını sürdürdüğü psikolojik rahatsızlıklardır. Bu bozukluklar, kişinin günlük yaşamını ve işlevselliğini olumsuz etkileyebilir. Ana anksiyete bozuklukları şunlardır:

1. Genel Anksiyete Bozukluğu (GAD): GAD, sürekli ve aşırı endişe, gerginlik ve kaygının ana belirtileriyle karakterize edilir. Kişiler, herhangi bir belirli olay veya nesne ile ilişkilendirilmemiş, belirsiz bir kaygı hissederler. Bu bozukluk, günlük yaşamı olumsuz etkileyebilir ve fiziksel semptomlar (örneğin, kas gerginliği, baş ağrısı) ile birlikte seyredebilir.
2. Panik Bozukluk: Panik bozukluğu, beklenmedik ve şiddetli panik ataklarının sıkça tekrar ettiği bir durumdur. Panik ataklar, ani ve yoğun korku ve endişe hissiyle birlikte fiziksel semptomlar (örneğin, nefes darlığı, çarpıntı, terleme) ile kendini gösterir.
3. Agorafobi: Agorafobi, belirli yerlerde veya durumlarda (örneğin, kalabalık yerler, açık alanlar) panik ataklarının ortaya çıkmasından korkma durumudur. Bu nedenle, agorafobik kişiler bu tür yerlere veya durumlara kaçınma eğilimindedirler.
4. Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi): Sosyal anksiyete bozukluğu, sosyal durumlar veya toplumsal etkileşimler sırasında yoğun kaygı ve utangaçlık hissi ile karakterizedir. Bu kişiler, topluluk önünde konuşma, yeni insanlarla tanışma veya sosyal etkinliklere katılma gibi durumlardan kaçınabilirler.
5. Özgül Fobi: Özgül fobi, belirli nesnelere veya durumlara (örneğin, yükseklikler, ördekler, kan, uçak yolculukları) karşı aşırı korku ve kaçınma davranışları ile kendini gösteren bir anksiyete türüdür.
6. Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB): OKB, tekrarlayıcı ve zorlayıcı düşünceler (obsesyonlar) ile bu düşünceleri bastırmak veya nötralize etmek için yapılan tekrarlayıcı davranışlar (kompulsiyonlar) ile karakterizedir.
7. Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB): TSSB, travmatik bir olayı takiben kişinin yaşadığı aşırı kaygı, korku ve stres reaksiyonlarını içerir. Bu bozukluk, travma sonrası tekrarlayan kabuslar, kaçınma davranışları ve hipervijilans gibi semptomlarla ilişkilidir.

Anksiyete tedavi yöntemleri nelerdir? 

1. Psikoterapi (Terapi):
   • Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): BDT, anksiyete bozukluklarının tedavisinde en yaygın kullanılan terapi türlerinden biridir. BDT, kişinin düşünce kalıplarını ve davranışlarını inceleyerek anksiyete semptomlarını azaltmaya odaklanır.
   • Maruziyet ve Tepki Önleme (MTO): Bu terapi türü, kişinin anksiyeteye neden olan korkularına sistemli bir şekilde maruz bırakılmasını ve bu korkulara verdiği tepkileri değiştirmeyi hedefler.
   • Duygusal Odaklı Terapi (DOT): DOT, kişinin duygusal deneyimlerini ve duygusal düzenlemeyi geliştirmeyi amaçlayan bir terapi türüdür.
2. İlaç Tedavisi:Anksiyete bozukluğunun şiddeti ve türüne göre, antidepresanlar, benzodiazepinler veya başka ilaçlar reçete edilebilir. Bu ilaçlar semptomların kontrol edilmesine yardımcı olabilir, ancak bir uzmanın denetiminde kullanılmalıdır.
3. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ve İlaç Kombinasyonu: Bazı durumlarda, BDT ile ilaç tedavisinin bir araya gelmesi daha etkili bir tedavi yaklaşımı olabilir.
4. Stres Yönetimi ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek, düzenli uyku alışkanlıkları geliştirmek ve stresi azaltmak, anksiyete semptomlarını yönetmede yardımcı olabilir.
5. Meditasyon ve Yoga: Bu tür rahatlama teknikleri, anksiyeteyi azaltmada etkili olabilir. Derin nefes alma egzersizleri de anksiyete semptomlarını hafifletebilir.
6. Grup Terapisi: Anksiyete bozukluğu olan kişilerin bir araya geldiği destek grupları veya grup terapisi, deneyimlerin paylaşılmasını ve desteklenmeyi sağlayabilir.
7. Aromaterapi ve Masaj: Bazı kişiler aromaterapi veya masaj gibi alternatif terapilerden fayda görebilirler. Bunlar rahatlama ve stres azaltma amacıyla kullanılabilir.