Bir deepfake videosunda Ukrayna Devlet Başkanı Zelensky'nin teslim olduğunu açıkladığını gördünüz mü? 2022'de bu sahte video, dünya borsalarını altüst etmişti. İşte tam da bu yüzden, bugün hepimizin birer 'dijital dedektif' olma zamanı!
1. KURAL: KAYNAĞIN PEŞİNE DÜŞ!
Örnek Vaka: 2020'de "5G koronavirüs yayıyor" iddiası İngiltere'de baz istasyonlarının yakılmasına yol açtı.
Nasıl Kontrol Edeceksiniz?
-URL'ye bakın: Sahte siteler genelde ".com.co" gibi tuhaf uzantılar kullanır.
-Yazar kim? "Uzman" denen kişinin LinkedIn'ini kontrol edin.
-Site "Hakkımızda" sayfasında ne yazıyor?
Çarpıcı Veri: Yalan haberler gerçeklerden %70 daha hızlı yayılıyor (MIT Çalışması).
2. KURAL: GÖRSELLERİ DEŞİFRE ET!
Google Görsel Arama: Fotoğrafı sürükleyip bırakın, orijinalini bulun.
Manipülasyon İpuçları:
- Gölgeler tutarsız mı?
- Pixel bozuklukları var mı?
- Vaka İncelemesi: 2017'de Hurricane Harvey fotoğraflarına yırtıcı köpekbalıkları photoshop'lanmıştı.
3. KURAL: DUYGULARINA ŞÜPHEYLE YAKLAŞ!
- Manşet Testi: "ŞOK! İNANILMAZ! KESİN BİLİNİYOR!" gibi ifadeler alarm zilleri çaldırmalı.
- Psikoloji Verisi: Öfke içeren haberler 3 kat daha fazla paylaşılıyor.
- Pratik Çözüm: Okurken "Bu beni neden bu kadar sinirlendiriyor?" diye sorun.
4. KURAL: ZAMAN MAKİNESİNE BİN!
Arşiv Kontrolü:
-Wayback Machine ile sitenin eski versiyonlarını görün.
-Tweet'in orijinal tarihine bakın (eski bir olay güncelmiş gibi paylaşılıyor olabilir).
Skandal Örnek: 2016 ABD seçimlerinde 3 yıllık bir haber "yeni gelişme" diye servis edilmişti.
5. KURAL: TEKNOLOJİYİ YANINA AL!
Fact-Checking Siteleri:
-msb.gov.tr/BasinveYayin/YalanHaber
-Teyit.org
- Snopes.com (Global)
***UNUTMAYIN:Bu sitelerde yanlış bilgi verebilir. Bu yüzden anahtar kelimelerle geriye dönük araştırma yapmakta fayda var. Gördüğünüz her habere ani tepki vermeyin, süreci sakince izleyip sonra kararınızı verin.
AI Araçları:
-Deepware Scanner (Deepfake tespiti)
-NewsGuard (Site güvenilirliği puanı)
DİJİTAL KOVBOYLUK ZAMANI!
Unutmayın: Bugün internette gördüğünüz her şeyin %51'inden şüphe duymak, zekanın değil, dijital çağda hayatta kalmanın gereğidir. Gerçeği avlamak için bu 5 silahı kuşanın!