Parmaklarımız kaydıkça fikirlerimiz mi değişiyor?
Bugün sosyal medya uygulamasını açtığınızda karşınıza çıkan ilk video ya da haber... Gerçekten siz mi seçtiniz? Yoksa algoritma mı sizin adınıza karar verdi? Artık algoritmalar sadece ne izleyeceğimizi değil, nasıl hissedeceğimizi, neye inanacağımızı ve kimi destekleyeceğimizi de belirliyor.
SOSYAL MEDYA ALGORİTMASI NEDİR?
Kullanıcı davranışlarına (beğeniler, paylaşımlar, izleme süresi) göre içerik sıralaması yapan yazılımlardır.
Amaç: Daha fazla ekran süreci, daha fazla reklam geliri.
Örnek: Instagram'da "beğendiğiniz türden" videoların otomatik öne çıkması.
ZİHNİMİZİ İŞGAL EDEN 3 ETKİ
Bilgi Balonları (Filter Bubble) :Yalnızca onayladığınız fikirleri görünce, farklı düşünceyle temas kuramazsınız. Bu durum kutuplaşmayı besler.
Duygusal Manipülasyon: Facebook'un 2014'te yaptığı deneyde, algoritmalar "olumsuz" haberleri öne çıkardığında kullanıcılar daha depresif hale geldi.
Takip ve Tetikleme: Algoritmalar, "en uzun baktığınız" içeriği fark eder ve benzerlerini pompalamaya başlar.
- Örnek: Politik bir içeriğe uzun bakarsanız, benzer ideolojide onlarca video karşınıza çıkar.
TÜRKİYE'DEN GERÇEKLER
- 2023'te bir sivil toplum raporu, "gençlerin %64'ü sosyal medya algoritmalarının ruh hallerini etkilediğini" söyledi.
- Seçim dönemlerinde, belli partilere ait içeriklerin "trending" listelerine yapay yöntemlerle çıkarıldığı iddia edildi.
KORUNMA YOLLARI
Zaman Sınırı Koyun: Uygulama içi ekran sürelerini ayarlayarak algoritmanın sizi sürmücelemesine engel olun.
Çapraz Kaynak Kullanın: Aynı haberi farklı kaynaklardan takip edin.
Takip Önerilerini Temizleyin: Algoritmanın sizi "kategoriye" sıkıştırmasını engelleyin.
ZİHNİMİZİN USTASI BİZ OLMALIYIZ
Algoritmalar hayatı kolaylaştırabilir ama sizi programlamalarına izin vermeyin. Gördüğünüz her şey gerçek olmayabilir; çünkü sizden önce ekranınızı bir yapay zeka gördü.
Sosyal Medya Alışkanlıklarınızı test edin:
- Günde kaç kez "Keşet" sekmesine giriyorsunuz?
- Aynı türde içerikleri mi beğeniyorsunuz?
- Size sunulan içeriklerle gerçek hayattaki düşünceleriniz ne kadar örtüşüyor?
Unutmayın: Gördükleriniz seçtikleriniz olmayabilir!